Straathoekwerk AMAR in Rio

Vanuit de auto van Roberto dos Santos, een van de oprichters van de organisatie AMAR, zie ik drie jongeren midden op het trottoir liggen slapen. Voorbijgangers die naar werk of winkel lopen ontwijken de kinderen. Het is acht uur in de morgen. De zon steekt al flink. De drie liggen pal in de ochtendzon. Als Roberto de auto stopt geloof ik mijn ogen niet. Ik zie twee benen die derdegraads verbrand zijn. Hier en daar met kapot gekrabde zweren of recente verwondingen. Kan het erger? Ja dus. Deze jongen mist zijn rechterarm en zijn linkerarm is geamputeerd, net boven de elleboog. God, wat een ellende! Een afrekening van de drugsmilitie? Het komt geregeld voor dat kinderen en jongeren door de drugsbazen worden mishandeld of in brand gestoken omdat ze hun werk niet goed hebben gedaan, of hun zwijgplicht tegenover de grote drugsbazen hebben verbroken. Ze vluchten naar de straat of worden gestraft. Niet te geloven! De drugsbazen laten geregeld van zich horen. Afgelopen nacht schrokken Marijn en ik wakker van minutenlang mitrailleurschoten in de grote favela “Apenheuvel” op een steenworp van ons onderkomen in Casa Don Helder Camara. De echo’s van de schoten klonken lang na in de dalen van Rio.
Roberto en ik stappen uit terwijl Marijn het vastlegt met zijn camera. Met de beste wil van de wereld, rustig pratend en strelend krijgen we geen beweging in de drie. Vermoedelijk hebben ze afgelopen nacht geen oog dicht gedaan en flink wat cocaïne of crack gehad. Roberto kijkt mij schouderophalend aan. Hier kunnen we niets mee beginnen. Links en rechts bemoeien omwonenden zich met de situatie. Ze vinden het maar niets dat wij onze aandacht geven aan deze drie jongens. Het tuig van de stad, zoals ze worden genoemd. Kinderen die net zo veel rechten hebben als onze kinderen en kleinkinderen. Alleen hebben zij de pech gehad dat zij geboren zijn in een krottenwijk.
Het gemis van een Combi Volkswagenbusje wordt nu weer eens ervaren. Met zo’n busje is het anders en beter. Je tilt deze jongens op en vervoert hen naar het dagopvangcentrum São Christóvão in de noordelijk gelegen wijk Grajaú. AMAR heeft onze stichting Sint Martinus (www.sintmartinus.newsman.com) gevraagd om voor 2009 dit busje te financieren. De acties daarvoor lopen al. MIVA Nederland heeft zich in principe al bereid verklaard een deel voor haar rekening te nemen.
De jongens achterlatend rijden we naar Lapa waar we een hele grote groep straatkinderen ontmoeten. Deze ochtend zijn drie groepen straathoekwerkers van AMAR op pad. Één in de buurt van het grote busstation, een rondom het dagopvangcentrum en onze groep. Het zijn de bekende rituelen. Elkaar groeten, praten en vervolgens in een grote kring gaan staan. Hand in hand, straathoekwerkers en straatkinderen. Verbondenheid! Met alle kinderen worden gesprekjes gevoerd en gegevens genoteerd. Isaac meldt dat hij op 4 februari 1995 is geboren. Hij is vandaag jarig zonder het zelf te beseffen. Dertien jaar. Hij krijgt net als de anderen brood en limonade.
Rond het middaguur zijn enkele kinderen van deze groep in het dagopvangcentrum. Aan hun interesse merk je dat ze serieus mee willen werken aan een resocialiseringsplan. Maar dat geldt niet voor iedereen. Enkele jongens zetten de boel flink op stelten. Slaan links en rechts om zich heen. Eentje zit boven op het dak en gooit hout naar beneden. Het vraagt veel geduld en doorzettingsvermogen om deze ettertjes te kalmeren. De meeste kinderen, vandaag zijn er veertig in het dagcentrum, douchen zich, wassen hun kleren voor zover dat nog mogelijk is of krijgen tweedehandskleren aangeboden. Vervolgens werken ze mee aan allerlei workshops, maken muziek of praten met de psycholoog. ’s Middag eten ze rijst met bruine bonen, groenten en gebakken vis. Het middagprogramma valt vandaag in duigen omdat de meeste kinderen, vanwege de enorme hitte, vertrekken om een duik te nemen in de grote vijver vlak bij de dierentuin. ’s Voordat ze vertrekken bieden we de L1mburg Helpt! vlag aan en maken we opnames van de kinderen met een banner van Wilde Ganzen. Deze organisatie heeft samen met NCDO en onze stichting dit nieuwe dagopvangcentrum mogelijk gemaakt. Nachts slapen de kinderen overigens in de openlucht. Er is nog geen opvangcapaciteit voor de nacht.
Er werken veertien mensen in het dagcentrum variërend van coördinatrice, educatoren en onderwijzers tot keukenpersoneel. Het programma van AMAR heet A Caminho da Cadadania (de weg naar burgerschap) en AMAR wil dat bereiken met elf sociaal educatieve projecten. Het doel van AMAR is uiteindelijk om de kinderen weer terug te kunnen plaatsen in hun gezinssituatie, mits het kind dat wil en het ook mogelijk is. Om kinderen die om welke reden dan ook niet terug kunnen toch een onderdak te bieden is AMAR van plan om een speciaal huis aan te kopen of te bouwen voor dag- en nacht opvang.
Marijn en ik sluiten deze dag met een goed gevoel af. De ellende die we tegenkomen is groot en vaak onoplosbaar. Daar staat tegenover dat de straathoekwerkers en andere professionals van AMAR in staat zijn veel kinderen in hun armen te sluiten en te begeleiden naar een betere toekomst. Dat we daar vanuit Limburg een steentje aan kunnen en mogen bijdragen geeft een heel goed gevoel.